Deprem, Türkiye gibi aktif fay hatları üzerinde bulunan bir ülke için en tehlikeli doğal afetlerden biridir. Deprem önlenebilir bir olay olmasa da, alınacak önlemlerle depremin yıkıcı etkilerini azaltmak mümkündür. Bu yazıda deprem öncesi, anı ve sonrasında alınması gereken önlemleri anlatacağız.
Deprem Öncesi Alınması Gereken Önlemler
Deprem öncesi alınacak önlemler, hem yapısal hem de yapısal olmayan önlemler olarak ikiye ayrılabilir.
Yapısal Önlemler
Yapısal önlemler, binaların depreme dayanıklı olmasını sağlamak için yapılması gereken işlemlerdir. Bunlar şunlardır:
- Yerleşim bölgeleri titizlikle belirlenmelidir. Kaygan ve ovalık bölgeler iskana açılmamalıdır. Konutlar gevşek toprağa sahip meyilli arazilere yapılmamalıdır.
- Yapılar deprem etkilerine karşı dayanıklı inşa edilmelidir. Yapı tekniğine ve inşaat yönetmeliğine uygun olarak depreme dayanıklı binalar inşa edilmelidir.
- İmar planında konuta ayrılmış yerler dışındaki yerlere ev ve bina yapılmamalıdır. Dik yarların yakınına, dik boğaz ve vadilerin içine bina yapılmamalıdır.
- Mevcut binaların dayanıklılıkları artırılmalıdır. Sağlam olmayan binalar güçlendirilmeli veya yıkılmalıdır.
- Konutlara deprem sigortası yaptırılmalıdır. Bu sayede deprem sonrasında oluşabilecek maddi kayıpların karşılanması kolaylaşacaktır.
Yapısal Olmayan Önlemler
Yapısal olmayan önlemler, evdeki eşyaların deprem sırasında zarar vermemesi veya zarar görmemesi için yapılması gereken işlemlerdir. Bunlar şunlardır:
- Dolap üzerine konulan eşya ve büro malzemeleri kayarak düşmelerini önlemek için plastik tutucu malzeme veya yapıştırıcılarla sabitlenmelidir.
- Soba ve diğer ısıtıcılar sağlam malzemelerle duvara veya yere sabitlenmelidir.
- Dolaplar ve devrilebilecek benzeri eşyalar birbirine ve duvara sabitlenmelidir. Eğer sabitlenen eşya ve duvar arasında boşluk kalıyorsa, çarpma etkisini düşürmek için araya bir dolgu malzemesi konulmalıdır.
- Tavan ve duvara asılan avize, klima vb. cihazlar bulundukları yere ağırlıklarını taşıyacak şekilde, duvar ve pencerelerden yeterince uzağa ve kanca ile asılmalıdır.
- İçinde ağır eşyalar bulunan dolap kapakları mekanik kilitler takılarak sıkıca kapalı kalmaları sağlanmalı.
- Tezgâh üzerindeki kayabilecek beyaz eşyaların altına metal profil koyarak bunların kayması önlenmelidir.
- Zehirli, patlayıcı, yanıcı maddeler düşmeyecek bir konumda sabitlenmeli ve kırılmayacak bir şekilde depolanmalıdır. Bu maddelerin üzerlerine fosforlu, belirleyici etiketler konulmalıdır.
- Rafların önüne elastik bant ya da tel eklenebilir. Küçük nesneler ve şişeler, birbirlerine çarpmayacak ve devrilmeyecek şekilde, kutuların içine yerleştirilmelidir.
- Gaz kaçağı ve yangına karşı, gaz vanası ve elektrik sigortaları otomatik hale getirilmelidir.
- Binadan acilen çıkmak için kullanılacak yollardaki tehlikeler ortadan kaldırılmalı, bu yollar işaretlenmeli, çıkışı engelleyebilecek eşyalar çıkış yolu üzerinden kaldırılmalıdır. Geniş çıkış yolları oluşturulmalıdır. Dışa doğru açılan kapılar kullanılmalı, acil çıkış kapıları kilitli olmamalıdır. Acil çıkışlar aydınlatılmalıdır.
- Karyolalar pencerenin ve üzerine devrilebilecek ağır dolapların yanına konulmamalı, karyolanın üzerinde ağır eşya olan raf bulundurulmamalıdır.
Bu önlemlerin yanında, aile bireyleri ile birlikte “Afete hazırlık planları” yapılmalı, her altı ayda bir bu plan gözden geçirilmeli ve zaman zaman tatbikatları yapılmalıdır³. Ayrıca depreme hazır olmak için şu malzemeleri içeren bir acil durum çantasını evde kolay ulaşılabilecek bir yerde bulundurmak gerekir:
- Temel olarak; içme suyu, konserve yiyecekler (son kullanma tarihlerine dikkat edilerek), konserve açacağı, çok amaçlı çakı, şarj edilebilir bir radyo, şarj aletleri ya da elle enerji yaratabileceğiniz aparatlar, ilk yardım kiti, kalın yapıda çöp poşetleri, kişisel hijyen malzemeleri, kişisel bilgileri içeren belgelerin fotokopileri ve nakit para mutlaka bulunması gereken ve hayat kurtaran parçalardan.
- Bunların yanında; el feneri, kibrit veya çakmak, battaniye veya uyku tulumu, ısıtıcı battaniye (folyo battaniye), düdük veya başka ses çıkartabilecek araçlar (yardım çağırmak için), maske (tozdan korunmak için), eldiven (kesiklerden korunmak için), gözlük (gözleri korumak için), giysi (ısı kaybını önlemek için), ilaç (varsa reçeteli ilaçlar dahil), bebek maması (varsa), evcil hayvan maması (varsa) gibi ihtiyaca göre ek malzemeler de acil durum çantasına konulabilir.
Deprem Anında Alınması Gereken Önlemler
Deprem anında alınacak önlemler ise depremin nerede olduğuna göre farklılık göstermektedir.
Evdeyseniz
Evdeyseniz panik yapmadan aşağıdaki adımlara dikkat etmelisiniz:
- Başınızı iki elinizin arasına alarak veya bir koruyucu (yastık, kitap vb) malzeme ile koruyun. Sarsıntı geçene kadar bekleyin ve güvenli bir yerde diz üstü çökün. Baş ve enseyi koruyacak şekilde kapanın, düşmemek için de sabit bir yere tutunun.
- Eğer mümkünse sağlam bir masa veya sıranın altına girin. Eğer böyle bir yer yoksa iç duvarlardan birinin yanına çömelin. Pencerelerden, cam eşyalardan, ağır dolaplardan ve duvara asılı tablo gibi eşyalardan uzak durun.
- Eğer yatakta iseniz yatağın üzerinde kalmaya devam edin. Yastıkla başınızı koruyun. Lambader, abajur gibi devrilebilecek eşyalardan uzak durun.
- Eğer tekerlekli sandalyede iseniz tekerlekleri kilitleyin ve başınızı koruyacak şekilde eğilin.
- Eğer mutfakta iseniz ocaktaki ateşi söndürün ve hemen mutfaktan çıkın. Buzdolabı gibi sağlam eşyaların yanına sığının.
- Kesinlikle asansör kullanmayın.
- Binayı terk etmeye çalışmayın. Çoğu yaralanma merdivenlerde veya binadan çıkarken olmaktadır.
Açık Alandaysanız
Açık alandaysanız aşağıdaki adımları izleyin:
- Elektrik hatlarından, ağaçlardan ve direklerden uzak durun.
- Yüksek binaların yanında durmayın. Cephe parçalarının düşmesi tehlikesi vardır.
- Mümkünse açık ve düz bir alana gidin. Arabaların veya insanların size çarpmasını önlemek için dikkatli olun.
Araçtaysanız
Araçtaysanız aşağıdaki adımları izleyin:
- Araç kullanıyorsanız sakin bir şekilde yavaşlayın ve sağa çekerek durun. Kontağı kapatın ve pencereleri açın.
- Köprülerin altında, üstünde veya yanında; elektrik hatlarının veya ağaçların yanında durmayın.
- Araçtan inmeyin. Emniyet kemerinizi takılı tutun.
- Sarsıntı geçtikten sonra trafik kurallarına uyarak güvenli bir yere gidin.
Deprem Sonrasında Alınması Gereken Önlemler
Deprem sonrasında alınacak önlemler ise şunlardır:
- Panik yapmayın. Sakin olmaya çalışın ve çevrenizdekilere yardımcı olun.
- Yaralılara ilk yardım uygulayın. Ciddi durumda olanları doktora ulaştırın.
- Gaz, su ve elektrik vanalarını kapatın. Yangın çıkmasını önlemek için mum veya kibrit kullanmayın.
- Radyo veya televizyondan afetle ilgili bilgileri takip edin. Yanlış haberlere itibar etmeyin.
- Telefon hatlarını gereksiz yere meşgul etmeyin. Acil durumlar için kullanılmasını sağlayın.
- Hasarlı binalara girmeyin veya yaklaşmayın. Çökme tehlikesi olabilir.
- Yetkililer tarafından belirlenen toplanma alanlarına gidin. Aile bireylerinizle iletişim kurmaya çalışın.
